Termin arteterapia pochodzi od łacińskiego słowa ars, oznaczającego sztukę. Innymi słowy jest
to artterapia, czyli dosłownie terapia poprzez sztukę. W publikacjach naukowych można spotkać
również określenia: artepsychoterapia, terapia kreatywna bądź terapia poprzez twórczość.

Czym jest arteterapia?

Jak definiuje to zjawisko Marian Kulczycki, arteterapia jest to „układ poglądów i czynności
ukierunkowanych na otrzymanie lub podnoszenie jakości życia ludzi przy pomocy szeroko
rozumianych dzieł sztuki i uprawiania sztuki.” Pewnym jest jednak, że bez względu na mnogie
nazewnictwo oraz istnienie wielu różnorodnych prób definicyjnych tego terminu, arteterapia to
jedna z popularnych form wsparcia terapeutycznego. Opiera się ona na założeniu, że
wykorzystywanie sztuki oraz tkwiącego w jednostce potencjału twórczego – jako głównych
narzędzi w pracy z dziećmi i młodzieżą znajdującymi się w sytuacji trudnej – pozwala uporać się
z szeregiem wielu dysfunkcji oraz trudności życiowych.

Czy warto korzystać z arteterapii?

Ze względu na udowodnioną naukowo moc terapeutyczną arteterapia stanowi szczególne
uzupełnienie innych form wsparcia. Terapia sztuką umożliwia rozwiązywanie indywidualnych
problemów i konfliktów międzyludzkich, pomaga rozwijać umiejętności interpersonalne, ponadto
redukuje stres, podnosi samoocenę i poziom wewnętrznej samoświadomości jej uczestników.
Arteterapię w szczegółowy sposób opisano w artykule: Czym jest arteterapia?, znajdującym się
w witrynie, należącej do arteterapeutki Anny Sikorskiej, prowadzącej kursy arteterapii online.

Zastosowanie arteterapii

Potwierdzone lecznicze działanie arteterapii pozwala na stosowanie jej elementów w innych
modelach psychoterapii. Współcześnie z jej doświadczeń czerpie wiele podejść klasycznych
podejść terapeutycznych – psychoanaliza, metody poznawczo-behawioralne,
humanistyczno-egzystencjalne czy ericksonowskie. Arteterapia bywa także wykorzystywana jako
forma pomocnicza terapii indywidualnych oraz grupowych – np. w pracy z osobami
niepełnosprawnościami, podczas spotkań terapii zajęciowej czy pracy zespołowej w trakcie zajęć
korekcyjno-kompensacyjnych. Terapię artystyczną można łączyć także z innymi rodzajami
aktywności. Jej elementy zalecane są osobom zdrowym w celach relaksacyjnych,
odprężających; mogą być także źródłem rozrywki i atrakcyjną formą spędzania czasu wolnego.
Arteterapię wykorzystuje się często również w pracy z dziećmi i młodzieżą. Szczegółowe
informacje na ten temat można znaleźć na podstronie: “Techniki arteterapii w pracy z dziećmi i młodzieżą”
znajdującej się na wspomnianej wcześniej stronie internetowej.

Korzystne działanie Arteterapii

Wyzwalana dzięki arteterapii twórcza ekspresja pozwala zminimalizować stres oraz napięcie
psychiczne. Drzemiące w jednostce pokłady kreatywności uwolnione w trakcie aktywności
artystycznej dystansują ją wobec jej własnych, często negatywnych przeżyć i konfliktów
wewnętrznych. Potencjał twórczy pozwala załagodzić niepożądane emocje i zoptymalizować
sposób postrzegania otaczającego nas świata. W powyższym przypadku arteterapia urasta do
rangi arystotelesowskiej koncepcji katharsis – tj. interpretacji sztuki jako formy wewnętrznego
oczyszczenia. Oprócz funkcji, którą nazwać można, katalizatorem uczuć, terapia sztuką pełni
także inne, podstawowe role.

Funkcje arteterapii

Pierwszą z podstawowych funkcji arteterapii jest jej rola edukacyjna, poznawcza. Dzięki
zastosowanej w tym podejściu aktywności twórczej człowiek zaznajamia się z informacjami o
samym sobie, docierają do niego dotąd mu obce wiadomości, niezbędne jednak do zrozumienia
jego problemów – np. lęków, objawów somatycznych czy innych trudności.
Terapia sztuką pełni również funkcję korekcyjną. Jej zadaniem jest przekształcanie (inaczej
sublimacja) negatywnych, niepożądanych schematów zachowań czy sposób myślenia na
bardziej przyjazne, wartościowe i przydatne. Tego rodzaju korekta behawioralna pomaga
przystosować się w lepszym stopniu do funkcjonowania w świecie zewnętrznym, wpływa
korzystanie na własną samoakceptację i wyrównuje dotychczasowe deficyty.
Arteterapia służy również rekreacji – tworzy warunki umożliwiające relaks i odpoczynek.
Zachowanie owego dystansu pozwala bowiem nabrać sił lub nabyć odpowiednich umiejętności w
celu przezwyciężenia problemów , z jakimi boryka się w życiu codziennych poddana tej terapii
jednostka. Arteterapia ułatwia w tym zakresie wyrazić to, co zdaje się być dla tej osoby
niewyrażalne za pomocą opisu słownego, gestów a nawet bardziej rozbudowanych zachowań
niewerbalnych.

Jakie formy terapii sztuką obejmuje arteterapia?

By wymienione powyżej funkcje arteterapii mogły mieć wszechstronne zastosowanie u osób z
różnorodnymi predyspozycjami fizyczno-psychologicznymi (np. ze względu na rodzaj zaburzeń,
dysfunkcji czy niepełnosprawności), wyróżnia się jej kilka podstawowych form. Do grona terapii
sztuką zalicza się m.in.:
● biblioterapię (np. czytanie dzieł literackich, słuchanie bajek i wierszy, tworzenie własnych
tekstów literackich),
● plastykoterapię (np. rysowanie, malowanie, modelowanie mas plastycznych),
● filmoterapię (np. oglądanie filmów, dyskusje tematyczne),
● muzykoterapię (np. słuchanie muzyki, śpiew, gra na instrumentach, relaksacja przy
dźwiękach muzyki),
● choreoterapię (np. taniec i inne aktywności w rytm muzyki),
● teatroterapię (np. oglądanie spektakli, tworzenie własnych scenariuszy teatralnych),
● fotografoterapię (np. przeglądanie zdjęć, wykonywanie sesji zdjęciowych).

Arteterapia u dzieci

Szczególnie popularną formą arteterapii wśród dzieci jest plastykoterapia. Dzieci uwielbiają
różnorodne techniki plastyczne – przede wszystkim malowanie palcami, kredkami czy pisakami,
tworzenie zabawnych (np. ziemniaczanych) stempli i pieczętowanie, techniki origami czy
tworzenie przedmiotów codziennego użytku z wykorzystaniem np. mas plastycznych. Ciekawą
formą plastycznej ekspresji jest także metoda Creative Mind, polegająca na malowaniu rysunku
bez wcześniej ustalonego wzoru. Powstałe w ten sposób prace wyzwalają i podnoszą poziom
dziecięcej kreatywności oraz wzbogacają wyobraźnię. Wybór odpowiedniej formy czy ćwiczeń
arteterapeutycznych należy jednak dostosować do wieku, możliwości manualnych oraz
indywidualnych preferencji dzieci. Właściwy dobór materiałów i metod pracy z pewnością
zaowocuje skuteczną psychoterapią i korzystnie wpłynie na zdrowie i samopoczucie grupy dzieci
i młodzieży współpracującej z terapeutą.